شرکت مختلط سهامی چگونه شرکتی است؟
شرکت مختلط سهامی
شرکت مختلط سهامی براساس ماده 162 قانون تجارت شرکتی است که در تحت اسم مخصوص بین یک عده شرکاء سهامی و یک یا چند شریک ضامن تشکیل می شود. بنابراین باید گفت شرکت مختلط سهامی ترکیبی است از شرکت تضامنی و شرکت سهامی. یعنی نسبت به شرکاء ضامن مقررات شرکت تضامنی و نسبت به شرکاء سهامی مقررات شرکت سهامی جاری است شده است.
شرکاء شرکت
در شرکت مختلط سهامی دو نوع شریک وجود دارد:
- شرکاء سهامی
- شرکاء ضامن
اعضای شرکاء سهامی سهامدارانی هستند که سرمایه آنها به صورت سهم الشرکه است و به اندازه سرمایه ای که در شرکت دارند، نسبت به شرکت و تعهدات آن مسئولیت دارند. در حالی که در شرکت تضامنی سرمایه شرکت به صورت سهم الشرکه نیست و اعضای شرکت نسبت به تمامی تعهدات و بدهی های شرکت مسئولیت دارند، حتی قروضی که ممکن است علاوه بر دارائی شرکت هم بوجود بیاید. در واقع اگر تعداد شرکا زیاد شود، مسئولیت آن ها در برابر طلبکاران و روابط آنها با یکدیگر طبق مقررات شرکت تضامنی است.
اعضای شرکت تنها در صورتی می توانند به تجارت غیر از نوع تجارت شرکت فعالیت کنند که تمامی شرکا رضایت داشته باشند و یا اینکه به صورت شریک ضامن در شرکت با مسئولیت محدود دیگری که نظیر این تجارت را دارد شروع به فعالیت کنند.
اداره شرکت
شرکت مختلط سهامی با وجود دارا بودن مجمع عمومی، اما حق انتخاب مدیران شرکت با این مجمع نیست. در واقع مدیریت شرکت مختلط سهامی بر عهده شریک یا شرکاء ضامن است. دلیل آن هم این است که شرکا ضامن که مسئول تعهدات اضافه بر سرمایه هستند، نسبت به شرکت دلسوزی بیشتری دارند و در عمل نیز احتیاط بیشتری خواهند داشت.
در واقع شرکت های مختلط سهامی موقعی زمانی به وجود می آیند که یک تاجر نیاز به منابع مالی دارد و بنابراین به انتشار سهامی اقدام می کند که دارنده آن در منافع شریک می شود و همچنین به اندازه سهامی که متعهد شده مسئولیت پیدا می کند. بنابراین هیچگاه کنترل امور را به دست دیگری نمی سپارند.
مجمع عمومی
شرکت های مختلط سهامی یک مجمع عمومی دارند که شامل تمامی سهامداران است و باید براساس مقررات مجمع عمومی شرکت های سهامی عمل کنند.
مجمع عمومی شرکت مختلط سهامی حداقل باید یک بار در سال برگزار شود. وظیفه این مجمع انتخاب هیئت نظارت و مطالعه گزارش سالیانه آنها و رسیدگی به محاسبات شرکت و بحث در موضوعات ضروری است. همچنین در زمان انحلال درباره تصمیم شرکت اظهار عقیده خواهد نمود. در واقع مجمع عمومی از طرف شرکاء سهامی که حق مداخله در تصمیمات را ندارند، حق اظهار نظر دارد. براساس ماده 170 تا پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومی هر صاحب سهمی می تواند (خود یا نماینده او) در مرکز اصلی شرکت حاضر شده و از صورت بیلان و صورت دارائی و گزارش هیئت نظار اطلاع حاصل کند.
هیئت نظار یا بازرسان
شرکاء ضامن هستند که اختیار اداره شرکت را دارند و شرکاء سهامی نمی توانند در آن دخالت نمایند. بنابراین براساس قانون شرکا سهامی از طریق مجمع عمومی می تواند در امور شرکت دخالت کنند. براساس ماده 165 قانون تجارت در هر یک از شرکت های مختلط سهامی هیئت نظاری لااقل مرکب از سه نفر از شرکاء برقرار می شود و این هیئت را مجمع عمومی شرکاء بلافاصله بعد از تشکیل قطعی شرکت و قبل از هر اقدامی در امور شرکت معین می کند. انتخاب هیئت نظار به موجب شرایط مقرر در اساسنامه شرکت تجدید می شود.
همچنین اولین هیئت نظار تنها برای یک سال انتخاب می شوند و مدت مأموریت هیئت نظار به مندرجات موجود در اساسنامه بستگی دارد اما برای بار اول باید برای یک سال انتخاب شوند، در واقع این یک سال به عنوان آزمایشی برای عملکرد آن هاست.
وظیفه اولین هیئت نظارت شامل موارد زیر است:
- رسیدگی و تحقیق در مورد قیمت سهام طبق ماده 28 قانون
- تأدیه ثلث سهام نقدی و تعهد بقیه به شکل صدور سهام با اسم و بی اسم به نحوی که در شرکت های سهامی مقرر است
- تقویم چیزی که در ازاء سهام غیر نقدی داده می شود و تحویل آنها به شرکت
- نوشته هائی که مدیران باید مطابق ماده 50 تهیه نمایند
- براساس ماده 168 قانون دفاتر صندوق و کلیه اسناد شرکت را تحت تدقیق در آورده همه ساله گزارشی به مجمع عمومی می دهند و هر گاه در تنظیم صورت دارائی، بی ترتیبی و خطائی مشاهده نمایند در گزارش مزبور ذکر نموده و اگر مخالفتی با پیشنهاد مدیر شرکت در تقسیم منافع داشته باشند دلائل خود را بیان می کنند.
- همچنین براساس اساسنامه مجمع عمومی می تواند شرکت را منحل نماید. در این شرایط هر زمان هیئت نظارت اداره شرکت را صلاح ندانند، مجمع عمومی را دعوت و دلائل خود را بیان می کنند.
طلبکاران شرکت
تا زمانی که شرکت منحل نشده، مطالبه قروض آن باید از طریق خود شرکت وصول شود و بعد از انحلال طلبکاران می توانند برای وصول مطالبات خود به شرکا ضامن مراجعه کنند. این بدین معناست که تا زمانی تعهدات و قروض شرکت از محل دارایی آن تامین نشده، طلبکاران شخصی شرکا نمی توانند بر دارایی شرکت ادعایی بکنند.
موارد بطلان شرکت
موارد زیر منجر به باطل شدن شرکت مختلط سهامی می شود:
- هر گاه سرمایه شرکت ( آن قسمتی که سهامی است ) از دویست هزار تجاوز کند و سهام یا قطعات آن کمتر از یکصد ریال و الا کمتر از پنجاه ریال باشد.
- در صورتی که قبل از تأدیه نصف قیمت سهام- سهام بی اسم – سهام یا موقتی تصدیق بی اسم انتشار یافته باشد.
- اگر چیزی که در ازاء سهام غیر نقدی داده شده تماماً تحویل نشده باشد مسلم است تقویم آن هم قبل از تحویل باید به عمل آید.
- هرگاه مدیر شرکت به موجب نوشته وقوع شرکت را به ضمیمه یک نسخه اساسنامه و شرکتنامه و صورت اسامی شرکاء به اداره ثبت برای ثبت شرکت نداده باشد.
ذینفع می تواند در موارد فوق به دادگاه مراجعه و حکم ابطال شرکت را تقاضا نماید و اگر خسارتی از این حیث متوجه او شده باشد مطالبه کند ولی شرکاء در مقابل اشخاص خارج نمی توانند به این بطلان استناد نموده و از اجرای تعهدات خود سرپیچی نمایند.
در دو مورد دعوی بطلان و در یک مورد دعوی خسارت از بطلان و در یک مورد دعوی خسارت و بطلان هر دو پذیرفته نمی شود.
موردی که دعوی بطلان پذیرفته نمی شود عبارتست از:
- اگر قبل از اقامه دعوی برای ابطال شرکت و عملیات آن موجبات بطلان مرتفع شود.
- هرگاه مقرر شده باشد که مجمع عمومی مخصوصی برای رفع موجبات بطلان منعقد شود و دعوت اعضاء نیز برای انعقاد مجمع موافق مخصوصی برای رفع موجبات بطلان منعقد شود و دعوت اعضاء نیز برای انعقاد مجمع موافق اساسنامه به عمل آمده باشد. از تاریخ دعوت مجمع ، دعوی بطلان در دادگاه پذیرفته نخواهد شد مگر این که مجمع عمومی موجبات بطلان را مرتفع ننماید.
موردی که دعوی خسارت پذیرفته نمی شود ، موقعی است که از تاریخ رفع موجبات بطلان یک سال منقضی شده و اشخاص از جهت معاملاتی که با ایشان شده به استناد اموری که موجب بطلان بوده ، دعوی خسارت نکرده باشند.
موردی که دعوی بطلان و خسارت هیچ کدام پذیرفته نیست ، آن است که از تاریخ حدوث سبب بطلان ده سال گذشته و اقامه دعوی بطلان و خسارت نشده باشد.
هرگاه حکم بطلان شرکت صادر شود شرکائی که بطلان مستند به عمل آنها است و هیئت نظار و مدیرهائی که در حین حدوث سبب بطلان یا بلافاصله پس از آن سرکار بوده و انجام وظیفه نکرده اند ، در مقابل شرکاء دیگر و اشخاص ثالث نسبت به خسارت ناشیه از این بطلان مسئول خواهند بود.
انحلال شرکت
موارد انحلال شرکت مختلط سهامی طبق ماده 181 قانون به شرح زیر است:
- وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل شده بود انجام داده ، یا انجام آن غیر ممکن باشد.
- زمانی که شرکت برای مدت معینی تشکیل و مدت منقضی شده باشد.
- در صورتی که شرکت ورشکست شود.
- بر حسب تصمیم مجمع عمومی در صورتی که ذر اساسنامه این حق برای مجمع مذکور تصریح شده باشد – تصمیم مجمع عمومی به اکثریت آراء خواهد بود. « هرگاه در اساسنامه برای مجمع عمومی حق تصمیم به انحلال معین نشده باشد و بین مجمع عمومی و شرکاء ضامن راجع به انحلال موافقت حاصل نشود و دادگاه دلائل طرفداران انحلال را موجه ببیند حکم به انحلال خواهد داد- همین حکم در موردی نیز جاری است که یکی از شرکاء ضامن به دلائلی انحلال شرکت را از دادگاه بخواهد و دادگاه آن دلائل را موجه ببیند».
- بر حسب تصمیم مجمع عمومی به اکثریت آراء و رضایت شرکاء ضامن.
- در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکاء ضامن ، مشروط به این که انحلال شرکت در این موارد در اساسنامه تصریح شده باشد.
بعضی از علماء حقوق تجارت عقیده دارند که هر گاه شریک ضامن منحصر به فرد باشد و به علت فوت یا محجوریت از شرکت خارج شود سایر شرکاء می توانند شریک ضامن دیگری به جای او معلوم و شرکت را ادامه دهند.
